In de Trouw van vrijdag 19 maart jl. viel mijn oog op de volgende kop: “Menswaardig leven draait niet om feiten, maar om ‘goed’, ‘slecht’, ‘mooi’ en ‘lelijk’. Een uitspraak van de nieuwe Denker des Vaderlands Paul van Tongeren in een interview met Trouw-journalist Marc van Dijk.
De kop verwoordde precies wat ik zo mooi vind aan mijn werk. Betekenis geven aan het leven van mensen. Vanuit het verhaal, de feiten op zoek gaan naar de beleving, de ervaring achter het verhaal en vanuit die ervaring het leven duiden. Wat heeft deze mens toegevoegd voor zijn omgeving? Welke waarden en normen heeft hij overgedragen? Wat laat hij of zij achter? En hoe kunnen we die erfenis in ons eigen leven integreren zodat dat waardevolle wat iemand heeft betekent doorleeft in de ander?
Veel levensverhalen die ik zie en hoor gaan alleen over feiten, weliswaar onderstaand door belevingen als ‘leuk”, ‘mooi’ of ‘vervelend’ enzovoort, maar ze zeggen nog maar weinig wat iemand echt heeft toegevoegd aan het leven van de ander. Om daar achter te komen is tijd nodig.
Tijd voor de betrokkenen (nabestaanden, collega’s, vrienden) om te luisteren naar hun verhaal dat zij hebben beleefd met de hoofdpersoon. Want in dat verhaal zit niet alleen wat mensen samen hebben beleefd, maar zit ook de betekenis die iemand in al die ervaringen heeft gehad, verborgen. Een betekenis die niet altijd vanzelf zichtbaar wordt, maar waarvoor ik moet doorvragen. Doorvragen naar de waarde van de belevenissen. Wat voegde iemand toe? Welke waarden en normen heeft de ander overgedragen? Wat laat de ander achter? Hoe bepaalt die erfenis jouw eigen leven? Vragen waarop ik alleen een antwoord krijg als ik tijd neem om te luisteren naar het verhaal.
Tijd is in de omgang met mijn klanten misschien wel mijn grootste kwaliteit. Op het moment dat iemand mij vraagt om te helpen bij het organiseren van een afscheidsceremonie is maak ik mijn agenda leeg en ben ik met mijn volle aandacht bij de familie of andere betrokkenen. Of het nu gaat om een overlijden, een ontbindingsceremonie bij echtscheiding of een zakelijk afscheid. In alle gevallen neem ik tijd voor de verhalen.
Als ik thuis kom, ga ik mij verder inleven in de verhalen. Ik zoek dingen op, bijvoorbeeld over het beroep of een hobby van iemand. Over de tijd waarin hij of zij is opgegroeid. Gebeurtenissen in de geschiedenis die impact hebben gehad. Informatie over gebruiken of cultuur. Ik heb mij bijvoorbeeld verdiept in de wereld van een onderhoudsmonteur op een schip. Een voor mij onbekende wereld en dan ga ik op onderzoek uit. Op internet en bij mensen in mijn eigen omgeving die bekend zijn met het beroep. Zo krijg ik een beter beeld van het leven van die ander. Ik krijg een beeld van de betekenis die iemand heeft gehad en wat de rode draad, de kern is in het verhaal.
Die rode draad is het uitgangspunt voor het vormgeven van de ceremonie. Dat kan alle kanten opgaan. Hoe, wat en waar is sterk afhankelijk van de wensen van de betrokkenen. Centraal staat datgene wat iemand heeft betekend. Muziek, beelden, handelingen, woorden, stem ik af op de kern van het verhaal. Ik zorg dat er samenhang komt tussen alle onderdelen en dat rituelen een direct verband hebben met de kern van het verhaal. In dit geval was dat een ritueel met een flesje olie, dat symbool stond voor de kwaliteiten van de overledene. Tijdens de dienst goten we dat na elk verhaal een beetje leeg in blauw water (symbool voor zijn werk op het water en zijn oorsprong). Zo gaven we hem terug aan zijn oorsprong.
Hoe mooi is het om na afloop te horen te krijgen: heeft u de mens waarvan we afscheid namen, gekend? Deze mens was precies zoals u hem of haar beschreef. Dan ga ik naar huis met het gevoel dat ik recht heb gedaan aan de betekenis die een mens heeft gehad in het leven van zijn of haar dierbaren.