Levensverhalen schrijven is een belangrijk onderdeel van het werk van de ritueelbegeleider. Maar een levensverhaal, zeker van een ouder iemand, is zeer omvangrijk. Wat schrijf je op? Welke verhalen neem je er in op?
Wat mij betreft is een levensverhaal niet een chronologisch verhaal van feiten en gebeurtenissen, maar vertelt het levensverhaal mij vooral wat het leven voor de ander waardevol maakte, wat de ander heeft toegevoegd aan het leven van anderen. Hoe werd jouw leven een menswaardig leven? Wat laat jij achter? Wat nemen nabestaanden van jouw leven over. Hoe integreren zij de dingen die jij achterlaat in hun eigen leven?
Die antwoorden probeer ik naar boven te krijgen als ik in gesprek ga over iemands levensverhaal. Welke betekenis heeft de ander gegeven aan zijn omgeving? Welke betekenis geeft iemand zelf aan zijn of haar leven? Hoe werd jouw leven een menswaardig leven?
Eén van de grootste waarden die ikzelf heb meegekregen van mijn ouders is gastvrijheid. Iedereen was welkom. Hoewel mijn ouders het niet breed hadden, was er altijd een plaats aan tafel voor gasten. En hoewel we klein behuisd waren, was er altijd plek voor een logé. Menig maal moest ik mijn bed afstaan aan een gast, want die kreeg de beste plek in huis. Het maakte een verblijf tot een warme beleving voor onze gasten en bij mij heeft dit warme herinneringen achtergelaten. De wijze waarop mijn ouders vorm gaven aan gastvrijheid inspireren mij tot op de dag van vandaag als het gaat om gastvrijheid.
De betekenis die iemand voor jou heeft gehad, is individueel bepaald. De feiten kunnen hetzelfde zijn, maar de beleving en de betekenis die nabestaanden eraan geven, kunnen sterk verschillen. Omdat die betekenis meestal niet vanzelf zichtbaar wordt, trek ik voor het schrijven van het levensverhaal veel tijd uit voor het gesprek met alle betrokkenen. Vraag ik door naar de waarde van de belevenissen die je samen hebt gehad. Soms maak ik voor dat gesprek gebruik van andere werkvormen, zoals een tekening maken over een ervaring met een dierbare.
Gesprekken over het levensverhaal maken op mij altijd weer diepe indruk. Het blijft altijd weer een hele indringende ervaring om op deze manier bij wildvreemde mensen naar binnen te mogen kijken. Vaak kom ik in werelden die voor mij helemaal nieuw zijn. Want om mij nog beter in te kunnen leven, ga ik vaak op zoek naar achtergrondinformatie. Ik zoek informatie op over een beroep of een hobby van iemand. Over een bedrijf waar iemand gewerkt heeft. Over de tijd waarin mijn klant is opgegroeid, over gebeurtenissen die impact hebben gehad, over gebruiken of cultuur.
Knipoog
Zo stond ik laatst stil bij de betekenis van een simpel woord: knipoog. Een gebaar dat iedereen wel eens maakt, maar door het levensverhaal van mijn klant ging ik mijzelf vragen stellen bij het gebaar. Wat doe je als je knipoogt. Wat wil je ermee zeggen? In welke situaties gebruik je een knipoog. Met de kennis die ik opdeed, begreep ik nog beter welk spoor deze knipoog in het leven van mijn klant had achtergelaten en hoe deze knipoog een verbindend element was voor alle nabestaanden. Zo werd de knipoog de kern van de uitvaartceremonie.
Met een knipoog begroetten de nabestaanden elkaar, keken we naar het leven van de overledene, en brachten de nabestaanden de laatste groet. Een smiley met een knipoog was de herinnering die meeging naar huis als inspiratie om het leven met een knipoog verder te leven. Zo werd het levensverhaal niet alleen een aaneenschakeling van feiten en gebeurtenissen, maar een inspiratiebron voor allen die met deze man zijn leven hadden gedeeld en met hem hadden opgetrokken.
En ook voor mij, die een klein eindje mee mocht lopen met deze familie, gaat deze knipoog mee als inspiratiebron voor mijn eigen leven. En leerde ik van deze man hoe ik het leven met een knipoog kan leven.